Hướng nghiệp trong thời gian gần đây đã không còn xa lạ với các bậc phụ huynh khi đề cập đến tương lai nghề nghiệp của con cái. Nhiều bậc phụ huynh quan tâm và có tìm lực về tài chính đã bắt đầu việc tìm hiểu và định hướng nghề nghiệp cho con từ rất sớm. Vậy thì khi nào là thời điểm thích hợp để bắt đầu việc hướng nghiệp cho con: THPT, THCS, tiểu học, thay thậm chí mầm non? Và với những cha mẹ muốn định hướng cho con sớm thì cần phải làm gì? Nội dung của bài viết này sẽ phần nào giải đáp được các thắc mắc mà bố mẹ đang quan tâm.
Hướng nghiệp là gì?
Hướng nghiệp là một loạt các hoạt động giúp cho một cá nhân tìm hiểu về bản thân và thị trường việc làm, từ đó định hướng và lựa chọn ra lĩnh vự, công việc phù hợp trong tương tai.
Quá trình hướng nghiệp bắt đầu từ khi cá nhân thấu hiểu toàn diện về bản thân (bao gồm sở thích/đam mê, điểm mạnh điểm yếu, mục tiêu); tới gia đình (hoàn cảnh kinh tế, người thân, vị trí địa lý,…), sau đó tới việc nghiên cứu sâu hơn về các ngành nghệ, lĩnh vực, vị trí công việc (yêu cầu, lộ trình và cơ hội thăng tiến, khả năng phát triển, quyền và phúc lợi…).
Sau quá trình lựa chọn được ngành nghề, lĩnh vực phù hợp, hướng nghiệp cũng hỗ trợ trong việc xây dựng ra kế hoạch để đặt được mục tiêu nghề nghiệp đó, bao gồm những mục tiêu ngắn – dài hạn cần đặt được cũng như những kiến thức, kỹ năng cần tích lũy.
Làm tốt được quá trình hướng nghiệp sẽ giúp cho mỗi cá nhân nhìn rõ được con đường cần đi và mục tiêu cần hướng tới, cũng như phát huy được tối đa điểm mạnh và sở thích của bản thân.
Vì sao nên hướng nghiệp cho trẻ em từ sớm?
Hướng nghiệp là cả một quá trình, và việc bắt đầu sớm sẽ giúp cho cá nhân tiết kiệm được thời gian cũng như đầu tư được tối ưu nguồn lực về tài chính. Vì vậy, hướng nghiệp không như nhiều bậc phụ huynh vẫn thường quan niệm là chỉ bắt đầu khi con em mình lựa chọn trường đại học, hoặc sớm hơn một chút là bắt đầu vào học bậc THPT.
Việc cha mẹ bắt đầu hướng nghiệp cho trẻ từ sớm sẽ đem lại nhiều lợi ích cho gia đình và bản thân các em, như:
- Xác định mục tiêu cần hướng tới: Hướng nghiệp giúp trẻ nhận thức và luôn nắm rõ được mục tiêu trong tương lai. Từ đó, trẻ sẽ tập trung trong việc khám phá và phát triển các sở thích, điểm mạnh, kỹ năng,… của bản thân để hướng tới mục tiêu đó.
- Phát triển kỹ năng và điểm mạnh: Bất kỳ một năng khiếu hay kỹ năng nào thì cũng đều cần có thời gian và công sức để rèn luyện. Bởi vậy, việc phát hiện sớm và tạo điều kiện để trẻ được học tập, trau dồi kỹ năng là rất quan trọng, đặt biệt là những kỹ năng mà trong cuộc sống thường ngày ít được thể hiện, như là kỹ năng về hội họa, âm nhạc,…
- Tăng sự tự tin và sự chủ động: Mỗi cá nhân luôn tự tin nhất trong những môi trường, những hoàn cảnh mà bản thân nắm rõ hoặc có sự chuẩn bị. Bởi vậy, việc bố mẹ tạo điều kiện để con có thể cọ xát, tiếp xúc dần với các kiến thức, kỹ năng đã được định hướng cho tương lai sẽ giúp con tích lũy được sự tự tin cần thiết cho quá trình phát triển về sau. Đồng thời, khi nắm rõ về mục tiêu mình cần đạt, trẻ cũng có sự chủ động hơn trong việc cố gắng làm thể nào để đạt được mục tiêu đó, cũng như hướng tới nghề nghiệp ước mơ khi trưởng thành.
- Tạo động lực và sự quyết tâm: Một nghề nghiệp, một tương lai đi đúng với niềm đam mê của bản thân sẽ là một động lực không nhỏ cho con trẻ. Đồng thời, hướng nghiệp cho trẻ thấy rõ được mỗi liên hệ giữa việc học tập, rèn luyện và sự thành công cho công việc đã chọn, từ đó giúp trẻ luôn có được động lực để vươn lên đạt được mục tiêu đã đặt ra.
Khi nào thì cha mẹ nên bắt đầu hướng nghiệp cho trẻ
Như đã đề cập ở trên, nhiều phụ huynh thường chỉ có suy nghĩ tới việc hướng nghiệp cho con khi con bước vào học cấp ba. Tuy nhiên, các chuyên gia khuyến nghị rằng việc hướng nghiệp nên được thực hiện càng sớm càng tốt. Và ngày nay, cha mẹ hoàn toàn có thể bắt đầu nghiên cứu để hướng nghiệp cho con từ khi con đang học mầm non.
Cha mẹ cần làm gì để hướng nghiệp cho trẻ
Vậy để con có thể khám phá được bản thân, lựa chọn được con đường và mục tiêu đúng đăng cho tương lai, cha mẹ cần làm gì?
- Bố mẹ cần quan sát và lắng nghe trẻ: Hướng nghiệp hiểu đơn giản là việc lựa chọn được nghệ nghiệp phù hợp với đam mê cũng như điểm mạnh của trẻ. Vì vậy, việc quan sát và lắng nghe trẻ từ sớm là rất cần thiết để các bậc phụ huynh có thể nhanh chóng phát hiện ra được thế mạnh hay niềm yêu thích của trẻ. Từ đó có thể tạo điều kiện để phát triển điểm mạnh đó và cùng con lựa chọn được nghệ nghiệp có thể phát huy được tối đa sở trường của con. Lý thuyết thì là vậy, tuy nhiên việc có thể nhìn nhận ra được điểm mạnh, năng lực của trẻ không hề đơn giản, đặc biệt là ở lứa tuổi mầm non khi con chưa được tiếp xúc nhiều với các điều kiện, hoàn cảnh để có thể phát huy, thể hiện được bản thân. Bên cạnh đó, cho đến nay, vẫn có nhiều phụ huynh một cách vô thức vẫn còn đánh giá năng lực của con chưa được toàn diện khi thường xuyên đánh giá con chỉ dựa trên khả năng về một số kỹ năng thông thường nhất như khả năng ghi nhớ, học toán, học ngôn ngữ. Khoa học đã chứng minh có đến 8 loại hình trí thông minh, đó là trí thông minh về toán học, khoa học tự nhiên, ngôn ngữ, thể chất, âm nhạc, không gian, giao tiếp và nội tâm. Mỗi đứa trẻ sẽ đều sở hữu cho mình loại trí thông tin phù hợp và đều có cơ hội để phát triển – thành công được rèn rũa trí thông minh đó. Và việc có thể phát huy trí thông minh đó phù thuộc rất nhiều vào hoàn cảnh, môi trường sống – điều mà các bậc phụ huynh tạo ra cho trẻ. Vì vậy, đừng thấy trẻ tính các phép toán chậm mà cho rằng trẻ kém cỏi, bởi biết đâu đấy con của bạn là một tài năng âm nhạc bẩm sinh mà bạn chưa hề nhận ra.
- Hỗ trợ và khuyến khích con trải nghiệm, khám phá: Như đã nói ở trên, mỗi bạn nhỏ đều có những khả năng tiềm ẩn cần có môi trường để thể hiện và phát huy. Những môi trường đó đôi khi sẽ cần có sự tác động, nỗ lực của bố mẹ mới có thể tạo ra cho con. Vì vậy, các bậc phụ huynh hãy luôn là người bạn đồng hành và khuyến khích trẻ trải nghiệm những điều mới lạ. Kết quả của việc luôn được trải nghiệm sẽ không chỉ giúp con có được sự tự tin dấn thân, có cơ hội để tìm ra khả năng của bản thân, sớm được cọ xát và tích lũy được kinh nghiệm thực tế với lĩnh vực, ngành nghề mà mình quan tâm, và kể cả trong trường hợp kết quả chưa được thật sự tốt, thì cả phụ huynh và bản thân trẻ cũng sẽ biết được có thể trẻ chưa phù hợp với định hướng đó, để có được những điều chỉnh, quyết định phù hợp hơn với tương lai của trẻ.
- Tìm hiểu sâu và toàn diện về nghề nghiệp: Một nghề nghiệp là lý tưởng không chỉ là phù hợp và có khả năng phát huy được thế mạnh của trẻ, mà còn có khả năng phát triển trong tương lai khi mà phù hợp với yêu cầu xã hội trong tương lai, và quan trọng là phải đảm bảo tương lai về mặt tài chính cho con. Vì vậy, cha mẹ cần tìm hiểu một cách toàn diện về nghề nghiệp định hướng tới, đó mới thì là việc hướng nghiệp đem lại hiệu quả.
- Luôn trao đổi, thảo luận và nói không với áp đặt: Điều tối kỵ trong hướng nghiệp cho con đó là việc áp đặt suy nghĩ, tư duy và lựa chọn của bố mẹ lên con cái. Xuất phát từ suy nghĩ luôn muốn điều tốt nhất cho con cũng như những lo lắng về việc con chưa đủ thông tin, chưa đủ độ chín chắn để đưa được ra quyết định, nên trong rất nhiều gia đình, ngay từ bé, cha mẹ đã luôn hướng con tới một mục tiêu, một quyết định mà mình đã lựa chọn. Mà đôi khi việc này không hề đúng, thậm chí là hoàn toàn trái ngược với mong muốn của con, và vô hình chung tạo nên áp lực rất lớn cho con khi phải gồng mình theo con đường mà cha mẹ đã vạch sẵn. Vì vậy, cha mẹ hãy luôn tâm niệm rằng vai trò của mình trong hành trình hướng nghiệp và cung cấp thông tin, cố vấn và tạo điều kiện để con được trải nghiệm, được lựa chọn và chịu trách nhiệm với mọi quyết định của mình. Hãy luôn là chỗ dựa vững chắc, là nguồn động viên và là nơi sẻ chia đối với con, để con có đủ tự tin và sức mạnh bước tiếp trên con đường sự nghiệp của mình.
Hướng nghiệp là cả một quá trình lâu dài đòi hỏi sự tìm hiểu, tư duy và đồng hành của các bậc phụ huynh với con trẻ. Bắt đầu quá trình hướng nghiệp càng sớm sẽ càng tạo điều kiện về thời gian, tài chính của gia đình nhằm đảm bảo cho con một tương lai tươi sáng và vững chắc hơn.
